Kettingzaag onderhoud en duurzaam gebruik | Een kettingzaag is een duurzaam stuk gereedschap dat lang meegaat en zeker geen wegwerpartikel. Maar om een kettingzaag langer te laten meegaan, moet je ook zelf wat doen. Door (intensief) gebruik zijn de onderdelen van een kettingzaag aan slijtage onderhevig. Om de gevolgen van die slijtage tegen te gaan, moet je regelmatig onderhoud voeren aan je kettingzaag. Hier vind je praktische tips voor het onderhoud, slijpen en vervangen van een ketting en het blad en waar je nog meer op moet letten om jarenlang plezier te hebben van je kettingzaag. Ook vertellen we je welke gereedschappen je nodig hebt en hoe je deze gebruikt.
Inhoudsopgave
Kettingzaag onderhoud
Je kettingzaag krijgt veel te verduren, dus dien je ervoor te zorgen dat hij steevast in top conditie blijft. Zaagt de kettingzaag niet mooi meer, loopt hij stroef of merk je gewoon dat hij niet meer presteert als weleer? Dan is kettingzaag onderhoud noodzakelijk!
De meest voorkomende onderhoudswerkzaamheden
Naast dat een motorzaag onderhoud nodig heeft, zul je ook moeten controleren of alle veiligheidsvoorzieningen nog werken. Dagelijks onderhoud van een motorzaag bestaat uit de volgende activiteiten:
- Inspectie van veiligheidsvoorzieningen zoals kettingvanger en trillingsdempers
- Controleren van de ketting op beschadigingen
- Inspecteren en onderhoud plegen aan de kettinggeleider
- Controle en schoonmaken van het luchtfilter
- Controleren van de tandwielen en kettingrem
- Het slijpen van de ketting tanden
- Inspecteren (en eventueel slijpen / vijlen) van de dieptestellers
Wanneer is onderhoud van mijn kettingzaag nodig?
Als je de motorzaag veel gebruikt, loont het de moeite dagelijks een aantal onderhoudstaken te vervullen. En kleine controles kunnen nooit kwaad. Gebruik je de kettingzaag maar af en toe? Dan kun je het onderhoud het beste na iedere keer zagen uitvoeren en de zaag goed opbergen. Het scherp houden van je ketting gaat vele malen beter als je dit regelmatig onderhoud, in plaats van te wachten tot de zaag versleten is.
Hoe is de zaag van een kettingzaag opgebouwd?
De zaag van een kettingzaag bestaat uit een aantal afzonderlijke onderdelen, die allemaal hun eigen aandacht en onderhoud verdienen. De zaagketting is het belangrijkste onderdeel en deze zal ook het meeste slijten, door contact met het hout. Maar ook het zaagblad en de tandwielen waar de zaagketting overheen loopt, verdienen extra aandacht, regelmatige controle en onderhoud. In dit artikel leggen we stap voor stap uit waar je bij al deze onderdelen op moet letten en hoe je het onderhoud ervan aanpakt.
De ketting van een kettingzaag
De ketting van een kettingzaag is opgebouwd uit aandrijfschakels, beitels en dieptestellers. De aandrijfschakels maken contact met het aandrijftandwiel, dat door de motor wordt aangedreven. Aan de voorkant van het zaagblad zit vaak een neuswiel om de ketting beter te geleiden. Het zaagblad is voorzien van een dunne groef waar de ketting doorheen loopt. Als je goed kijkt, zie je dat tussen de aandrijfschakels afwisselend links en rechts een zaagschakel zit. Deze heeft een dieptesteller om te bepalen hoe diep de zaag in het hout grijpt en een beitel om het hout weg te halen. Verderop lees je hoe je al deze onderdelen afstelt en bijhoudt.
Heeft de motor ook onderhoud nodig?
De motor van een kettingzaag kan elektrisch zijn (netstroom dan wel accu), of op benzine lopen. Vanzelfsprekend heeft ieder model motor zijn eigen karakteristieken. Door technische innovaties worden deze motoren steeds onderhoudsvrijer. Voor alle zekerheid kun je het beste de handleiding raadplegen voor de instructies van de fabrikant. Anders kun je ervan uitgaan dat het controleren van de motor niet tot je regelmatige onderhoudswerkzaamheden zal behoren. De motor hoef je alleen te voorzien van brandstof (als deze niet op elektriciteit loopt).
Checklist voor zaagonderhoud
Als je flink aan het zagen bent geweest, loont het de moeite even de zaag na te lopen. Hierbij kun je de volgende checklist hanteren. Verderop vind je een uitgebreide uitleg van iedere stap.
- Controleer de zaag (ketting en blad) op beschadigingen en slijtage
- Maak de kettingzaag open en reinig deze
- Verwijder ketting en blad; reinig de groef (met speciale groefreiniger)
- Slijp eventuele braam van het blad
- Demonteer het luchtfilter en reinig deze
- Plaats het blad andersom terug; breng ketting strak op spanning
- Zet het blad in een bankschroef en slijp de ketting (indien nodig)
- Controleer na 3-4 slijpbeurten ook de dieptestellers en vijl bij indien nodig
- Smeer eventueel het neuswiel (ongeveer per 3 tankbeurten nodig)
- Vul brandstoffen bij
Kettingzaag onderhoud | 1 | Controleren van de ketting (tanden)
Je merkt het vanzelf als de zaag bot begint te worden: het zagen gaat moeizamer, het zaagafval wordt fijner zaagsel in plaats van mooie snippers en de machine zal misschien eerder vastslaan. Zonder scherpe tanden heb je dus niks aan je kettingzaag, want het zagen gaat dan niet meer van een leien dakje. Je kunt vaak met het oog zien welke beitels zijn afgesleten. De meest versleten tand wordt daarbij je richtpunt voor het veilen: markeer deze dus met bijvoorbeeld een watervaste stift.
Opmeten van de kettingtanden
Let ook op eventuele grove beschadigingen door bijvoorbeeld spijkers. Als je die vindt, kun je misschien beter je ketting vervangen. Ook als de zaag door vaak slijpen te kort is geworden (minder dan 4-5 mm), is deze aan vervanging toe. Meet daarom regelmatig de tanden van de zaagketting op. Sommige leveranciers hebben overigens markeringsstrepen op de tanden geplaatst zodat je zonder te meten kunt zien of het tijd is om een nieuwe zaag ketting te kopen.
Kettingzaag onderhoud | 2 | Controleren van het zaagblad
Van het blad moet je controleren of het nog recht is, door het (na verwijderen) op een vlakke ondergrond te leggen. Is het krom? Dan is het aan vervanging toe. Anders zal de ketting onjuist gaan trekken tijdens het zagen, onnodig meer slijten en moeilijker zagen. Ten slotte kijk je of er niet te veel speling tussen ketting en groef zit. Dit kun je bijvoorbeeld doen door er een winkelhaak tegenaan te duwen. Komt deze helemaal tegen het blad, dan is er te veel speling. Als de groef te veel speling vertoont, moet je ook het blad vervangen.
Speling in de groef controleren
Waar de groef in het zaagblad voor zorgt, is dat de ketting mooi recht over het blad blijft lopen. Vandaar is het van belang om regelmatig te checken of de speling niet al te groot is. Gebruik bijvoorbeeld een winkelhaak om deze speling te controleren. Duw hiervoor een winkelhaak tegen het zaagblad. Zolang de ketting de winkelhaak nog tegenhoudt dan is het in orde. Er zal een klein spleetje ontstaan tussen het zaagblad en de winkelhaak. Zie je geen spleetje, dan zit er teveel speling in de groef en dien je het blad te vervangen. Let op! De zaag groef zorgt tevens voor transport van olie naar de ketting. Controleer dus met enige regelmaat of de kettingolie goed doorloopt en of het reservoir nog voldoende vol zit.
Kettingzaag onderhoud | 3 | Het openmaken en reinigen van de kettingzaag
Bij de meeste kettingzagen kun je de kap aan de kant van het zaagblad eraf trekken. Het beste doe je dit met de zaagrem los, om ervoor te zorgen dat je de kap ook weer terug kunt plaatsen. Deze zit anders bij sommige motorzagen in de weg. Zorg er dan wel voor dat de zaag niet per ongelijk aan kan schieten. Met een luchtpistool, aangesloten op een compressor, of een busje perslucht kun je stof en zaagsel aan de binnenkant van de zaag mooi wegblazen. Heb je die niet? Dan kun je ook met een borsteltje of oude tandenborstel aan de slag.
Kettingzaag onderhoud | 4 | Verwijderen van zaagblad en ketting
Als je de kap hebt verwijderd, kun je het zaagblad en de ketting eraf halen. Let er wel op hoe deze gemonteerd zaten. Dat is belangrijk bij het terugzetten in een later stadium. Neem desnoods een foto met je smartphone en/of zet een stip met viltstift op een kant van het zaagblad. Zo kun je deze afzonderlijk schoonmaken en beter bij de binnenste onderdelen van je kettingzaag. Dit doe je onder andere om het zaagblad omgekeerd terug te kunnen plaatsen, zodat het neuswiel boven en onder gelijkmatig slijt.
Kettingzaag onderhoud | 5 | Het reinigen van de groef
Eventueel vuil kun je met een dun voorwerp uit de groef halen. Hier zijn speciale groefreinigers voor, die meestal ook als onderdeel van een slijpset verkocht worden, maar iets anders kan ook. Ook kun je weer met lucht de groef schoonblazen. Let op: blaas of veeg het vuil altijd van het neuswiel af! Als er te veel vuil achter het neuswiel komt, gaat het daar ophopen en zal het neuswiel stroef gaan lopen. Maak ook meteen de oliegaatjes, waar je de smeerolie voor het neuswiel in kunt gieten, vrij van stof en vuil.
Kettingzaag onderhoud | 6 | Braam van het zaagblad verwijderen
Door het gebruik van je zaag kan ook je zaagblad slijten. Het kan kromtrekken of aan de randen slijten. In het eerste geval moet je het vervangen, maar slijtage in de vorm van braam aan de randjes kun je eenvoudig zelf verhelpen, zolang het niet tot te veel speling in de groef leidt. Door haaks je zaagblad te vijlen, verwijder je de braam. Hier zijn ook speciale kantenvijlen voor verkrijgbaar, zodat je het zeker goed doet.
Zaagblad vervangen
Het zaagblad controleer je met enige regelmaat op slijtage en braampjes die zich op de rails kunnen bevinden. Zie je dat de groef niet meer diep genoeg is om de aandrijfschakel op zijn plek te houden of wordt de ketting niet meer rechtop in de groef gehouden? Dan is het tijd om het zaagblad te vervangen.
Kettingzaag onderhoud | 7 | Luchtfilter reinigen
Een luchtfilter is bij een benzine-aangedreven kettingzaag een belangrijk onderdeel. De motor zuigt namelijk lucht aan voor verbranding en het luchtfilter zorgt ervoor dat hier geen zaagsel of andere verontreinigingen in de carburateur terechtkomen. Zolang het filter eruit is, zet je de choke dicht om de carburateur te beschermen. Het filter raakt na enige tijd verstopt met de opgevangen deeltjes en moet je schoonmaken. Dit kan door het schoon te blazen, maar als het erg vies is, doe je het in een badje warm water met reinigingsmiddel. Laat het wel goed drogen (bijvoorbeeld een nacht) voor je het terug plaatst.
Kettingzaag onderhoud | 8 | Zaagblad omdraaien
Je zaagt met de onderkant van de zaag. Voor de ronddraaiende ketting maakt dit niet uit, maar wel voor het zaagblad en voor het neuswiel, die aan deze zijde meer worden belast. De tanden van het neuswiel worden hierdoor scherp en verliezen wat grip op de ketting. Daarom kun je het beste regelmatig je zaagblad omdraaien, bijvoorbeeld bij iedere onderhoudsbeurt (mits je deze even vaak uitvoert). Het zaagblad is symmetrisch, dus omdraaien heeft verder geen gevolgen voor de zaag.
Kettingzaag onderhoud | 9 | Controleren van de kettingspanning
Het belangrijkste van het kettingzaag onderhoud is misschien wel het goed bijhouden van de kettingspanning. Het is belangrijk dat de ketting op een juiste manier is gespannen om problemen te voorkomen. Een te strakke ketting kan een vroegtijdige slijtage van het zaagblad veroorzaken of het zaagblad krom trekken. Maar als je de ketting te los spant, zaagt deze niet goed of kan deze zelfs losraken van het zaagblad, wat natuurlijk ook nog eens gevaarlijk is. Dit kan vervolgens letsel veroorzaken en/of de motorzaag beschadigen. Een ideaal gespannen ketting kan niet onder het zaagblad hangen. Je kunt het vergelijken met een fietsketting.
De juiste kettingspanning
Wat is dan de juiste kettingspanning? Een kettingspanning is goed wanneer de zaagketting contact maakt met de onderzijde van het zaagblad en wanneer de ketting nog makkelijk met de hand is rond te draaien. Let op! Voordat je de ketting gaat spannen dient de ketting eerst afgekoeld te zijn! Een warme ketting is iets slapper en zal met het afkoelen namelijk weer terugkeren in zijn oorspronkelijke staat. Voor het slijpen mag je de ketting overigens gerust strak spannen. Daarna kun je de ketting zo los spannen dat deze een stukje vrij hangt onder het zaagblad. Dan draai je langzaam de kettingspanner aan, totdat de ketting precies in de groef tegen het blad aan ligt (met andere woorden, je kunt er niet meer doorheen kijken) en soepel loopt. Dat is de juiste spanning voor je ketting.
Kettingzaag onderhoud | 10 | Smeren van de ketting
Motorzagen zijn gek op olie. Smeer je de machine niet goed in of verspreidt de olie zich niet goed, dan ligt vroegtijdige slijtage op de loer. Controleer daarom regelmatig het kettingolie pijl en vul bij waar nodig. Om te zien of er voldoende kettingsmering aanwezig is, kun je de zaag boven een stuk hout houden om vervolgens de motor op te toeren. Zie je een streepje olie op het hout, dan is de kettingsmering in orde!
Kettingzaag onderhoud | Tanden van neuswiel controleren
Het slijpen zit er op, dus het is tijd voor het volgende klusje. Controleer de tanden van het neuswiel. Worden deze een beetje te scherp, dan is het tijd om het zaagblad om te draaien. Dit zorgt ervoor dat de tanden van het neuswiel op een gelijkmatiger manier slijten waardoor je voldoende grip op je ketting waarborgt.
Aandrijfwiel vervangen
De tanden van het aandrijfwiel zijn helaas ook slijtdelen. Dit betekent dat na verloop van tijd slijtage kan optreden waardoor je het moet vervangen. Merk je slijtage op, dan is het aan te raden om gelijk een nieuw aandrijfwiel te monteren.
Vervangen van de ketting
Heb je eenmaal achterhaald welke zaagketting je nodig hebt, dan kun je hem bestellen en vervangen. Je kunt bijvoorbeeld op het zaagblad kijken om te weten welke ketting voor jouw motorzaag geschikt is. Zoek dan naar de bladdikte, de “steek”, de bladlengte en natuurlijk het aantal schakels dat de ketting mag hebben. Hij moet natuurlijk wel goed passen.
Zaagblad reinigen en smeren
Waar de meeste problemen ontstaan zijn een verkeerde kettingspanning, verkeerde werktechniek of gewoon slechte smering. De onderkant van het zaagblad is het eerste gedeelte wat zal slijten, omdat hier het meest mee wordt gezaagd. Vervang je de ketting, draai dan ook gelijk het zaagblad om zodat gelijkmatige slijtage gewaarborgd blijft. Wanneer je het zaagblad omdraait is het raadzaam ook gelijk kleine braampjes van de rails te veilen.
Ook het zaagblad heeft een poetsbeurt nodig. Maak het zaagblad schoon en smeer deze in met kettingzaag olie. Kan de ketting nog soepel door de groef van het zaagblad lopen? Zo ja, dan ben je goed bezig en kun je naar de volgende stap.
Kettingzaag onderhoud | 11 | Brandstoffen bijvullen
Deze stap is niet echt noodzakelijk en kun je soms zelfs beter overslaan. Dit laatste is het geval als je zelf gemengde mengsmering gebruikt: bij opbergen zal de olie zich langzaam van de benzine gaan scheiden. Hierdoor start de zaag niet meer en moet je de tank alsnog leeghalen en opnieuw vullen. Controleer wel altijd, bijvoorbeeld bij iedere keer brandstof bijvullen, of er nog genoeg olie in de kettingzaag zit en of alle onderdelen goed worden gesmeerd. Laat de zaag bijvoorbeeld even boven een blok hout lopen. Als je een oliespoortje ziet, dan verloopt de smering goed.
Kettingzaag slijpen | Slijpen van de tanden
Is het weer woensdag en wil je de werkweek door midden zagen, maar gaat dit lastig doordat je messen na het vele zwoegen bot zijn geworden? Je kunt dan de tanden (laten) slijpen. Dit kan zolang de lengte van de tanden nog oké is. Een goed onderhouden en geslepen ketting is erg belangrijk. Om de snijtanden van je motorzaag te slijpen ga je als volgt te werk.
Kettingzaag slijpen | 1 | Ketting slijpen: werkwijze
Het regelmatig slijpen van je ketting voorkomt dat deze erg bot wordt, en zo blijf je altijd fijn zagen. Doe dit dus met enige regelmaat. Om de zaagtanden (beitels) te slijpen gebruik je een ronde vijl, die goed en onder de juiste hoek in de zaagtand past. Deze zijn speciaal voor kettingzagen te verkrijgen, bijvoorbeeld als onderdeel van een slijpset. Om in de goede hoek te vijlen, kun je gebruikmaken van een vijlmal ofwel vijlhouder. Deze zijn ook apart, of als onderdeel van een set, te verkrijgen.
Tanden kettingzaag slijpen
Schakel de kettingzaag uit en zet vervolgens het zaagblad vast in een bankschroef of vijlblok (bij voorkeur op een werkbank). Zorg er voor dat de ketting kan draaien zodat het mogelijk is om een botte schakel in het midden te zetten. Span nu de ketting aan om het kantelen van de tanden te voorkomen. Smeer de ketting dan in met een hars oplosolie of een andere vet oplossen en zet de kettingrem vast. De kettingrem wordt ook wel terugslaghendel genoemd. Slijp nu met een dremel of met een vijl handmatig de kettingtanden. Het slijpen gebeurt slechts kort van binnen naar buiten. Slijp je met de hand? Drie tot 4 slijpbewegingen is al genoeg. Let op! Slijp / vijl eest de tanden die naar rechts staan en daarna de snijtanden die naar links staan.
Zoek de meest versleten schakel op en begin met deze (tip: markeer deze met een stift). Tel het aantal vijlstreken dat je maakt om deze weer scherp te krijgen, en vijl de andere zaagtanden met evenveel streken. Houdt je vijl horizontaal en onder een hoek van 30 graden, eventueel met behulp van een vijlhouder. Klop tussen het vijlen door de vijl regelmatig uit.
Kettingzaag slijpen | 2 | Dieptestellers afstellen/bijvijlen
Als onderdeel van een vijlset vind je ook vaak een dieptestellersmaat. Deze zijn natuurlijk voor een paar euro ook los verkrijgbaar. Door regelmatig slijpen wordt de verhouding tussen beitels en dieptestellers scheef, waardoor de zaag niet meer diep genoeg het hout ingaat. Daarom kun je met de dieptestellersmaat de dieptestellers bijwerken. Zet het hulpstuk over de zaagtand en controleer of de dieptesteller door het gat uitsteekt. Vijl het uitstekende gedeelte weg, zodat de dieptestellers weer de juiste hoogte hebben.
Kettingzaag slijpen | 3 | Neuswiel smeren
Veel zaagbladen zijn voorzien van een neuswiel, zodat de ketting nog beter en soepeler eroverheen kan lopen. Dit neuswiel draait rond om een as, die je regelmatig moet smeren om te zorgen dat het soepel blijft draaien. Daar heeft het zaagblad meestal wel een of meerdere oliegaatjes voor. Hier giet je de smeerolie in. Het gemakkelijkst gaat dit met een vetspuit, maar je kunt soms ook uit de bus smeerolie spuiten. Overtollige olie veeg je met een droge doek weg.
Kettingzaag onderhoud | Veiligheid voorop
Een kettingzaag is een gevaarlijk stuk gereedschap als je het niet met de juiste voorzorg gebruikt. Bij het zagen draag je natuurlijk al stevige, beschermende kleding, maar ook bij het onderhoud kan een beetje opletten geen kwaad. Zeker als je gaat vijlen of slijpen moet je opletten dat je dit vijlsel of stukken braam niet in je vingers krijgt. Draag daarom werkhandschoenen bij het slijpen en als je een Dremel gebruikt voor het slijpen, draag dan ook een veiligheidsbril.
Kettingzaag onderhoud – tot slot
Een motorzaag dient regelmatig onderhouden te worden zodat deze optimaal kan presteren. Ook wil je graag dat hij lang mee gaat, dus is goed onderhoud noodzakelijk. Onderhoud kun je gemakkelijk zelf uitvoeren, maar hoe kun je nu het best je kettingzaag onderhouden? Met de onze kettingzaag onderhoud tips is het werk snel gedaan. Wanneer je onderhoud aan de motorzaag gaat uitvoeren is het altijd verstandig de gebruikershandleiding door te nemen en aanwijzingen van de fabrikant op te volgen.